De fiscale behandeling van zelfstandigen: een kritische blik

De belastingbetaler betaalt gemiddeld een hoger tarief om belastingfaciliteiten voor ondernemers te financieren. Verdient hij dat geld terug? De invalshoek van inkomensherverdeling (inkomenssteun aan de kleine zelfstandige) blijft buiten beschouwing. De kwalitatieve analyse bouwt voort op eerdere rapporten van het IMF en de OESO en recente empirische literatuur. Deze analyse heeft belangrijke implicaties voor de Nederlandse fiscale behandeling van zelfstandigen.

De MKB-winstvrijstelling scoort gunstig in de analyse. Deze belastingvrijstelling werkt als een verlaging van het marginale belastingtarief voor zelfstandigen. Een belangrijk effect van deze faciliteit is dat de keuze van rechtsvorm van ondernemingen wordt gedreven door economische motieven in plaats van door belastingontwijking. Bovendien worden zelfstandigen aangemoedigd om meer (fiscale) winst te maken. De Zelfstandigenaftrek krijgt in zijn huidige vorm echter geen gunstig oordeel. Deze faciliteit kan namelijk door alle zelfstandigen worden benut, ook als daar geen economische ratio voor bestaat. Zo kan de stimulering van innovatie maatschappelijk gewenst zijn, maar leidt de inzet van een generieke faciliteit tot verspilling. Alleen gerichte stimulering van innovatieve bedrijven kan efficiënt zijn. Omvorming van de Zelfstandigenaftrek naar een specifieke aftrek voor bijvoorbeeld langdurig werklozen, arbeidsgehandicapten, werkzoekende ouderen en laagproductieven is zinvol, omdat zelfstandig ondernemerschap voor deze groepen vaak de enige weg is naar de arbeidsmarkt. Voor andere groepen wordt het verschil tussen het gemiddelde belastingtarief voor zelfstandigen en dat voor werknemers dan verkleind. Daardoor wordt hun keuze voor het zelfstandig ondernemerschap meer gedreven door ondernemingszin en -talent en minder door fiscale prikkels.