Kansrijk Woonbeleid
PBL en CPB: woonbeleid kan efficiënter
Dit concluderen het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB) in het rapport 'Kansrijk woonbeleid'. Dit rapport belicht diverse mogelijke beleidsmaatregelen op het gebied van de huur- en koopmarkt. Doel van het rapport is om politici en beleidsmakers meer inzicht te geven in de mogelijke opties en de effecten van maatregelen op het functioneren van de woningmarkt op de lange termijn. PBL en CPB hebben maatregelen doorgerekend op het gebied van de huur- en huurprijsregulering, het domein van de woningcorporaties, de hypotheekrenteaftrek, de overdrachtsbelasting en het eigenwoningforfait.
Hypotheekrenteaftrek
Op de markt voor koopwoningen is op lange termijn bijvoorbeeld winst te behalen door de fiscale behandeling van eigenwoningbezit aan te passen, zoals het verder afbouwen van de hypotheekrenteaftrek. Koopwoningen worden daardoor goedkoper. Huiseigenaren hoeven dan minder hypothecaire schulden aan te gaan. En ze hebben meer vrijheid om te kiezen of ze veel of weinig willen uitgeven aan wonen. Op korte termijn kan het afbouwen van de hypotheekrenteaftrek wel een prijsschok veroorzaken. Dit kan pijnlijk zijn voor mensen die al een huis bezitten, zeker als zij daardoor ‘onder water’ komen te staan. Dit treft vooral jonge huiseigenaren die vaak nog weinig hebben afgelost.
Huurmarkt
Een beleidsmaatregel die kan leiden tot doelmatigheidswinst op de huurmarkt, is dat de huurprijzen meer in lijn worden gebracht met de waarde van de huurwoning. Op de lange termijn kan dit als voordeel hebben dat er dan meer ruimte komt voor commerciële verhuurders die beter in staat zijn om aan de vraag van middeninkomens naar huurwoningen te voldoen. De winst bestaat vooral uit het verdwijnen van wachtlijsten en een groter aanbod van huurwoningen. Daar profiteren zowel lage als middeninkomens van. Dit zorgt voor een betere match tussen woonvoorkeuren en woonconsumptie.
Op de korte termijn leidt deze maatregel echter tot betaalrisico’s bij de lage inkomens. Deze risico’s hebben overigens bovenal te maken hebben met problemen in de inkomenssfeer. Woonbeleid kan dat maar beperkt beïnvloeden.
Keuzevrijheid
De winst voor de woningmarkt als geheel is vooral te vinden in een veel grotere keuzevrijheid tussen huren en kopen. Door huren en kopen beleidsmatig gelijk te behandelen, wordt de keuze tussen huren en kopen niet langer verstoord door subsidies en kunnen veel meer huishoudens gemakkelijker kiezen wat het beste bij hun omstandigheden past.
Kansrijk Woonbeleid belicht diverse mogelijke beleidsmaatregelen op het gebied van de huur- en koopmarkt. De maatregelen die geanalyseerd worden, zijn ontleend aan eerdere plannen van politieke partijen of maatschappelijke organisaties, of aan voorbeelden uit de internationale literatuur. De reeks biedt opties voor beleid; het is aan beleidsmakers ter beoordeling of veranderingen aan de orde zijn en, indien dat het geval is, welke maatregelen het meest aangewezen zijn.
Noot voor de redactie
De reeks Kansrijk Beleid is een gezamenlijk initiatief van het Centraal Planbureau (CPB), het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). De reeks is erop gericht bij te dragen aan een goede onderbouwing van overheidsbeleid. Afhankelijk van het onderwerp worden de delen door een of meerdere planbureaus geschreven.
Lees ook: de Kansrijk woonbeleid - update (2020).
In de afgelopen tien jaar is een uitvoerig maatschappelijk debat gevoerd over de doelmatigheid van het gevoerde woonbeleid (bijvoorbeeld Besseling et al., 2008; Donders et al., 2010; SER, 2010). Het debat heeft geresulteerd in breed gedeelde opvattingen over mogelijke beleidshervormingen ter verbetering van het functioneren van de woningmarkt (bijvoorbeeld Werkgroep Brede heroverwegingen, 2010; Wonen 4.0, 2012).
Downloads
Het gaat hierbij om het geleidelijk afschaffen van de subsidiëring van het eigenwoningbezit, het streven naar marktconforme huren, het stimuleren van het middensegment van de huursector en een sterkere focus van de corporatiesector op het huisvesten van huishoudens met een laag inkomen. Randvoorwaarden daarbij zijn de toegankelijkheid en betaalbaarheid voor de lagere inkomens. De recente beleidsmaatregelen van de Rijksoverheid bevatten een aantal van deze elementen. In dit rapport worden, in het verlengde van het gevoerde Rijksbeleid, maatregelen geanalyseerd die aan de verschillende doelen van woonbeleid bijdragen.
Het doel van Kansrijk woonbeleid is om politici, beleidsmakers, bestuurders en maatschappelijke organisaties inzicht te geven in de effecten van woningmarktmaatregelen. We richten ons daarbij op het functioneren van de woningmarkt op de lange termijn en de doelmatigheidswinsten die daar te behalen zijn. Daarnaast kijken we ook naar de effecten op betaal- en vermogensrisico’s voor huishoudens die op de korte termijn optreden.
De belangrijkste conclusies zijn dat maatregelen die de subsidiëring van het wonen verminderen, substantiële doelmatigheidswinsten met zich meebrengen. Dit heeft tegelijkertijd consequenties op de korte termijn in de vorm van lagere huizenprijzen met grotere vermogensrisico’s en hogere huurprijzen met hogere betaalrisico’s. Grotere winst op de lange termijn gaat vaak hand in hand met grotere risico’s bij huishoudens op de korte termijn, vooral op de koopmarkt. Hiermee maakt dit rapport het dilemma waar politici en beleidsmakers voor staan bij de hervorming van de woningmarkt, inzichtelijk. Aan de hand van de gedetailleerdere beschrijving van zowel de individuele maatregelen als de pakketten van maatregelen kan de lezer, gegeven de afbakening van het onderzoek en de modellen, een nauwkeuriger beeld krijgen van de mogelijkheden en consequenties van nieuw woonbeleid.
Auteurs
