Hoe warm zitten we er eigenlijk bij?

De isolatiestandaard en inkomenseffecten

De maatregelen aan ons eigen huis waren niet echt onderdeel van een doordacht plan. Om woningbezitters meer houvast te geven is in 2021 is een isolatiestandaard vastgesteld die aangeeft wanneer een woning voldoende is geïsoleerd om van het gas af te gaan. Samen met TNO wilde  CPB graag weten wat dit financieel voor huishoudens zou betekenen. Daarom hebben we voor alle huishoudens in woningen van voor 1992 berekend wat voldoen aan de isolatiestandaard zou betekenen voor hun besteedbaar inkomen. De nieuwere woningen hebben we buiten beschouwing gelaten, omdat deze al redelijk tot goed zijn geïsoleerd. We houden er rekening mee dat door de kosten van isolatie de huur of de hypotheeklasten omhoog kunnen gaan, terwijl de uitgaven aan gas dalen en de huurtoeslag of de hypotheekrenteaftrek kan toenemen. Om de analyse simpel te houden  gaan we voor alle eigenaar-bewoners uit van financiering via een hypotheek (met een rente van 4%). Voor zowel eigenaar-bewoners als particuliere verhuurders houden we rekening met een subsidie op isolatie (van ruwweg 30%). De infographic laat de verschillen zien tussen eigenaar-bewoners, particuliere huurders en sociale huurders. 

Enorme verschillen tussen woningen

De kosten om te voldoen aan de isolatiestandaard verschillen flink tussen woningen. Bijvoorbeeld, voor koopwoningen van voor 1992 liggen de kosten tussen 7000 en 48.000 euro met een doorsnee (mediaan) waarde van 19.000 euro (incl. btw, exclusief subsidie). Deze variatie heeft – naast de isolatie die er al is in de woning – o.a. te maken met het woningtype en de oppervlakte: bijvoorbeeld, het isoleren van een vrijstaande woning kost natuurlijk veel meer dan het isoleren van een appartement. Maar ook binnen een bepaald woningtype is veel variatie. Ook de daling van het gasverbruik die gemiddeld 25% is, varieert sterk en vooral voor vrijstaande woningen kan de besparing hoog oplopen (tot meer dan 2400 euro per jaar bij een gasprijs van 1,59 euro per m3). Maar er is ook een groep woningen waarvoor de besparing juist heel beperkt is (minder dan 100 euro per jaar). 

Zittende corporatiehuurders

 Zittende corporatiehuurders zijn financieel altijd goed af als hun huis aan de standaard gaat voldoen. Dit komt door de afspraak met woningcorporaties dat zij de kosten van isolatiemaatregelen niet meer doorberekenen via een huurverhoging. Zittende huurders profiteren dus van de lagere energierekening zonder extra kosten. Hun jaarlijks besteedbaar inkomen neemt tussen de 0% en 4% toe met een doorsnee effect van 0,7%. Het isoleren van deze woningen kost de corporaties in totaal 18 mld euro.
 
Bij huishoudens met een koopwoning of een particuliere huurwoning is het beeld gemengd. Vaak liggen de jaarlijkse inkomenseffecten tussen de -2% en +2% met een doorsnee effect in de buurt van 0%. Zo’n 10% van de woningeigenaren en particuliere huurders gaat er jaarlijks meer dan 1% op achteruit. Deze achteruitgang kan oplopen tot meer dan 5%. In deze groep zijn huishoudens met een laag inkomen, grotere woning en alleenstaanden oververtegenwoordigd. Voor iets minder dan de helft van de woningbezitters en particuliere huurders is het inkomenseffect positief, rekening houdend met subsidies op isolatie van in totaal 21 mld euro. 

In de plus 

Omdat voor corporatiehuurders het inkomenseffect altijd positief is, eindigt 6 van de 10 huishoudens in de plus bij het voldoen aan de isolatiestandaard. Zonder de subsidies voor isolatie en de afspraken met corporaties om de huur voor zittende huurders niet te verhogen, zit nog maar 3 van de 10 huishoudens in de plus. In de nieuwste klimaatplannen krijgen sommige huishoudens nog een extra steuntje in de rug met isoleren: huishoudens met inkomens tot 60.000 euro kunnen een renteloze lening krijgen via het Warmtefonds. 

Ons eigen gasverbruik is de afgelopen jaren flink afgenomen, maar dat komt niet alleen door isolatie. We hebben ook de thermostaat lager gezet en we werken na corona weer minder thuis. Na afronding van dit onderzoek weet ik nog steeds niet precies hoe dicht ons huis nu bij de isolatiestandaard zit en of we met de maatregelen aan het huis vooral het klimaat hebben geholpen of ook onze portemonnee. Niks doen leek ons in ieder geval geen goed plan, want op enig ogenblik zal ons huis uit de jaren 60 waarschijnlijk zonder gas moeten kunnen. Je kunt natuurlijk op grond van zulke individuele ervaringen geen beleid maken, omdat er zoveel verschil is tussen huizen en hun bewoners. Ons onderzoek laat het bredere plaatje zien. 

Esther Mot