Novemberraming: Economische vooruitzichten 2021
Economie herstelt in 2021, mits coronavirus onder controle
Pieter Hasekamp, directeur CPB: “De tweede coronagolf leidt niet tot een wezenlijk ander economisch beeld voor 2021. Wel zijn bepaalde sectoren, zoals de horeca, de cultuursector en het toerisme opnieuw zwaar getroffen door nieuwe contactbeperkingen. Het generieke steunbeleid (NOW, TOZO) vanuit de overheid ademt mee met de economische ontwikkeling. Vanuit het perspectief van economische stabilisatie is er dan ook geen aanleiding om de ingezette afbouw van dat steunbeleid te heroverwegen. Wel kunnen er andere redenen zijn om getroffen sectoren tegemoet te komen; dergelijke steun is bij voorkeur tijdelijk en gericht.”
| Basisraming: Kerncijfers voor de Nederlandse economie | 2019 | 2020 | 2021 |
| Onvolledig herstel bbp in 2021 | 1,7 | -4,2 | 2,8 |
| Werkloosheid loopt in 2021 verder op | 3,4 | 4,1 | 6,1 |
| Toename statische koopkracht volgend jaar lager | 1,0 | 2,2 | 1,0 |
| Ook volgend jaar nog groot begrotingstekort overheid (%bbp) | 1,7 | -6,1 | -4,6 |
| Schuldquote vlakt af op fors hoger niveau (%bbp) | 48,7 | 56,7 | 59,0 |
De ontwikkeling van de pandemie is zeer bepalend voor de vooruitzichten op herstel. Om die onzekerheid recht te doen, is ook een ‘start-stop-scenario’ opgenomen, waarin nieuwe coronagolven volgen en vaccins onvoldoende beschikbaar of werkzaam zijn. In zo’n scenario krimpt de economie in 2021 met een kleine 1% en loopt de werkloosheid op tot meer dan 8% eind 2021.
De corona-recessie drukt de loonstijging in 2021 en daarmee de toename van de koopkracht. De cao-loonstijging valt terug van 2,5% in 2020 naar 1,4% in 2021. Door lastenverlichting is toch nog sprake van een koopkrachtstijging, van 1,0%, al is die lager dan de 2,2% in 2020. In deze statische koopkrachtcijfers is niet meegenomen dat ontslagen en weggevallen omzet van zelfstandigen voor een groot aantal mensen een sterk inkomensverlies veroorzaken en dat de overheid een deel van de loonkosten heeft overgenomen.
Het overheidstekort loopt volgend jaar terug door het economisch herstel en door het aflopen van steunmaatregelen halverwege volgend jaar. Het geraamde tekort is 4,6% bbp in 2021, 1,5% bbp minder dan in 2020. De stijging van de schuldquote vlakt hierdoor beduidend af.
Corona dempt groei productiviteit en arbeidsaanbod op middellange termijn
Naast de novemberraming is vandaag een actualisatie van de middellangetermijnverkenning gepubliceerd. Deze biedt een doorkijk naar 2022-2025 en vormt ook de basis voor het doorrekenen van de verkiezingsprogramma’s. De economie herstelt geleidelijk van de corona-recessie. De corona-uitbraak leidt tot een bbp-niveau in 2025 dat 4% lager ligt dan in de verkenning uit maart waarin nog geen rekening was gehouden met de corona-uitbraak. De bbp-groei in 2022-2025 bedraagt 1,5% per jaar; de statische koopkracht neemt in deze periode niet toe. De werkloosheid daalt geleidelijk tot 4,5% in 2025. Het overheidstekort loopt, op basis van ongewijzigd beleid, terug tot 1,2% bbp in 2025. De corona-uitbraak verslechtert het houdbaarheidssaldo, dat een indicatie geeft van de mate waarin lasten verschoven worden naar toekomstige generaties. Volgens de huidige inschatting is het houdbaarheidstekort 2,4% bbp.
Veelgestelde vragen en antwoorden
Wat was er gebeurd met de economie zonder lockdown?
Ook dan was consumptiedaling opgetreden, omdat mensen gedreven uit besmettingsangst vrijwillig afstand houden. We weten niet precies hoeveel, maar de totale consumptiedaling gedurende de looptijd van de epidemie zou uiteindelijk zelfs groter kunnen zijn, omdat de infectiegraad zonder lockdown veel langer hoog blijft. Causale analyse laat zien dat het effect van een hogere besmettingsgraad op consumptie veel groter was dan het effect van de lockdown. Dit suggereert dat er meer afstand wordt gehouden naarmate de besmettingsgraad hoger is, althans in de eerste fase van de epidemie. Zie het tekstkader in de novemberraming voor meer informatie.
Waarom is er in de middellangetermijnverkenning geen ‘start-stop-scenario’ opgenomen, zoals in de novemberraming?
Ook op de middellange termijn is de onzekerheid over de economische ontwikkeling zeer groot. Gezien het positieve nieuws over de ontwikkelingen rond de vaccins tegen het coronavirus, is het echter minder waarschijnlijk dat er nog langjarig sprake zal zijn van ‘doormodderen’. Om die reden is in de middellangetermijnverkenning geen ‘start-stop-scenario’ opgenomen.
Contactpersonen
Downloads
Infographic 'Herstel, maar onzekerheid blijft' Bekijk ook: Actualisatie Verkenning middellange termijn 2022-2025 (november 2020)
Fan Charts november 2020
De figuren tonen zogenaamde fan charts rondom de November-2020-puntvoorspelling voor bbp-groei, hicp-inflatie, werkloosheid en het feitelijk EMU-saldo.
De dikgedrukte lijn betreft de realisaties en de November 2020-puntvoorspellingen voor 2020 en 2021. Rondom het centrale pad wordt een waaier van betrouwbaarheidsintervallen getoond:
- 30% betrouwbaarheidsinterval dat loopt van het 35e t/m 65e percentiel, donkerblauw gebied
- 60% betrouwbaarheidsinterval dat loopt van het 20e t/m 80e percentiel, donkerblauw + blauw gebied
- 90% betrouwbaarheidsinterval dat loopt van het 5e t/m 95e percentiel, donkerblauw + blauw + lichtblauw gebied
De kans is dus 30% dat de uitkomst in het donkerblauwe gebied uitkomt en de kans is 10% dat de uitkomst buiten de waaier valt. Met andere woorden, de waaier is een grafische weergave van de waarschijnlijkheid van de verschillende uitkomsten. De dikgedrukte lijn geeft de meest waarschijnlijke uitkomst weer en uitkomsten zijn waarschijnlijker naarmate ze dichter bij de dikgedrukte lijn liggen.
Lees ook het bijbehorende CPB Achtergronddocument.
Downloads
Contactpersonen
Downloads
Kerngegevenstabel 2018-2021, november 2020
| 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
| Relevant wereldhandelsvolume goederen en diensten (%) | 3,7 | 3,1 | -8,8 | 6,0 |
| Concurrentenprijs (goederen en diensten, exclusief grond- en brandstoffen (%) | -0,7 | 3,3 | 0,3 | 0,0 |
| Olieprijs (dollars per vat) | 70,9 | 64,3 | 41,1 | 44,5 |
| Eurokoers (dollar per euro) | 1,18 | 1,12 | 1,14 | 1,18 |
| Lange rente Nederland (niveau in %) | 0,6 | -0,1 | -0,4 | -0,4 |
| 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
| Bruto binnenlands product (bbp, economische groei, %) | 2,4 | 1,7 | -4,2 | 2,8 |
| Consumptie huishoudens (%) | 2,2 | 1,5 | -7,0 | 3,7 |
| Consumptie overheid (%) | 1,7 | 1,6 | 2,7 | 3,4 |
| Investeringen (inclusief voorraden, %) | 3,9 | 3,6 | -7,8 | 3,4 |
| Uitvoer van goederen en diensten (%) | 4,3 | 2,7 | -4,4 | 2,6 |
| Invoer van goederen en diensten (%) | 4,7 | 3,2 | -4,8 | 3,6 |
| 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
| Prijs bruto binnenlands product (%) | 2,4 | 3,0 | 2,2 | 1,5 |
| Uitvoerprijs goederen en diensten (exlusief energie, %) | 0,9 | 1,0 | 0,0 | 0,7 |
| Prijs goedereninvoer (%) | 2,2 | -1,1 | -5,1 | 0,7 |
| Inflatie (geharmoniseerde consumentenprijsindex, hicp, %) | 1,6 | 2,7 | 1,2 | 1,3 |
| Loonvoet bedrijven (per uur, %) (a) | 1,9 | 2,4 | 5,4 | -0,1 |
| Cao-loon bedrijven (%) | 2,0 | 2,4 | 2,5 | 1,4 |
| Koopkracht, statisch, mediaan alle huishoudens (%) | 0,0 | 1,0 | 2,2 | 1,0 |
| 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
| Beroepsbevolking (%) | 1,2 | 1,6 | 0,4 | 0,0 |
| Werkzame beroepsbevolking (%) | 2,3 | 2,0 | -0,3 | -2,0 |
| Werkloze beroepsbevolking (niveau in duizenden personen) | 350 | 314 | 380 | 565 |
| Werkloze beroepsbevolking (niveau in % beroepsbevolking) | 3,8 | 3,4 | 4,1 | 6,1 |
| Werkgelegenheid (in uren, %) | 2,6 | 2,2 | -3,8 | 1,4 |
| 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
| Arbeidsinkomensquote bedrijven (niveau in %) | 73,4 | 74,0 | 72,9 | 74,1 |
| Arbeidsproductiviteit bedrijven (per uur, %) | -0,1 | -0,5 | -0,2 | 1,8 |
| Individuele spaarquote (niveau in % beschikbaar inkomen) | 3,2 | 3,1 | 9,3 | 8,1 |
| Saldo lopende rekening (niveau in % bbp) | 10,8 | 9,9 | 9,8 | 9,3 |
| 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
| EMU-saldo (% bbp) | 1,4 | 1,7 | -6,1 | -4,6 |
| EMU-schuld (ultimo jaar, % bbp) | 52,4 | 48,7 | 56,7 | 59,0 |
| Collectieve lasten (% bbp) | 38,8 | 39,3 | 39,1 | 39,2 |
| Bruto collectieve uitgaven (% bbp) | 42,8 | 42,4 | 49,7 | 48,2 |
Aanvullende kerngegevens 2018-2021
| 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
| Bruto investeringen bedrijvensector (exclusief woningen, %) | 2,0 | 6,9 | -7,7 | 2,0 |
| Investeringen bedrijven in woningen (%) | 9,3 | 1,6 | -2,9 | -2,5 |
| Uitvoer van binnenslands geproduceerde goederen (exclusief energie, %) | 2,2 | -3,2 | -1,9 | 2,3 |
| Wederuitvoer goederen (exclusief energie, %) | 5,2 | 6,9 | -1,3 | 2,3 |
| 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
| Nationale consumenten prijsindex (cpi, %) | 1,7 | 2,6 | 1,4 | 1,4 |
| Afgeleide nationale consumentenprijsindex (cpi, %) | 1,4 | 1,6 | 1,4 | 1,2 |
| Loonvoet sector overheid (%) (b) | 2,6 | 2,3 | 3,9 | 1,4 |
| Prijs overheidsconsumptie, beloning werknemers (%) (b) | 4,0 | 3,2 | 3,9 | 1,1 |
| Prijs materiële overheidsconsumptie (imoc, %) | 2,3 | 2,5 | 1,6 | 1,3 |
| Prijs intermediair verbruik (%) | 2,4 | 2,3 | 3,1 | 2,0 |
| Prijs bruto overheidsinvesteringen (iboi, %) | 2,2 | 2,4 | 2,0 | 1,9 |
| Prijs nationale bestedingen (%) | 2,6 | 2,8 | 2,0 | 1,4 |
| Prijs toegevoegde waarde bedrijven (%) | 2,1 | 2,6 | 2,4 | 0,7 |
| Cao-loon marktsector (%) | 2,0 | 2,3 | 2,4 | 1,2 |
| 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | |
| Bruto binnenlands product (bbp, in miljarden euro's) | 774,0 | 810,2 | 793,3 | 827,8 |
| Bevolking (in duizenden personen) | 17181 | 17282 | 17410 | 17450 |
| Beroepsbevolking (in duizenden personen) | 9125 | 9267 | 9310 | 9310 |
| Werkloze beroepsbevolking nationale definitie (in duizenden personen) | 386 | 349 | 350 | 500 |
| Werkloze beroepsbevolking nationale definitie (in % beroepsbevolking) | 4,8 | 4,3 | 4,3 | 6,1 |
| Bruto modaal inkomen (euro) | 34500 | 35000 | 36000 | 36500 |
| EMU-saldo structureel (EC-methode, % bbp) | 0,6 | 0,8 | -3,3 | -2,7 |
(a) De loonkostensubsidie NOW, en de continuïteitsbijdrage in de zorg, hebben een opwaarts effect op de loonvoetmutatie bedrijven in 2020 van 2,8%-punt en een neerwaarts effect van 1,9%-punt in 2021.
(b) De sluiting van delen van de overheid, in combinatie met doorbetaling van salarissen, en de loonkostensubsidie NOW hebben een opwaarts effect op de mutatie in 2020 van 0,2%-punt. In 2021 is er een neerwaarts effect van 0,1%-punt.
Contactpersonen
Contactpersonen