Nederlanders worden steeds ouder. Dat is een teken van toegenomen welvaart, maar stelt de samenleving ook voor een aantal uitdagingen. Zonder aanpassingen zijn de collectieve voorzieningen niet houdbaar.
Door de lage rente en de stijging van de levensverwachting moesten sommige pensioenfondsen kortingen doorvoeren of de pensioenen niet aanpassen aan hogere lonen of prijzen. Een hogere pensioenleeftijd kan een stukje van de oplossing van beide uitdagingen zijn. Maar zorgt ook weer voor een nieuwe puzzel: hoe houden we oudere werknemers actief?
Het CPB-onderzoek naar pensioenen en vergrijzing bevat drie thema’s:
De samenleving vergrijst. Dit brengt met zich mee dat de overheidsuitgaven in de toekomst, met name door de AOW en de zorg, meer zullen stijgen dan de inkomsten en de overheidsfinanciën op den duur onhoudbaar zouden kunnen worden door oplopende tekorten en -schulden. In de afgelopen jaren zijn al maatregelen genomen om deze stijging te beperken: de stijging van de AOW-leeftijd is hiervan het meest in het oog springende voorbeeld. De vraag is of dit voldoende is, ofwel of oplopende tekorten en schulden kunnen worden voorkomen zonder verdere aanpassingen (versoberingen) van de collectieve arrangementen. Als dit het geval is kan worden voorkomen dat de toekomstige generaties worden benadeeld ten opzichte van de huidige. Dit is de vraag naar de ‘houdbaarheid van de overheidsfinanciën.’ Van houdbare overheidsfinanciën is sprake als het overheidssaldo (het EMU-saldo) aan het einde van de komende kabinetsperiode precies hoog genoeg is om de toekomstige uitgavenstijging op te vangen. Een positief houdbaarheidssaldo indiceert dan dat er ruimte is voor enige verruiming van collectieve arrangementen en/of lastenverlichting, en een negatief houdbaarheidssaldo het omgekeerde.
De aanvullende pensioenen stonden afgelopen jaren onder druk. De kostprijs van pensioen nam fors toe door de sterke daling van de rente en de stijging van de levensverwachting. De pensioenleeftijd wordt in vrij korte tijd flink verhoogd. Een deel van de fondsen kan de eerdere toezeggingen niet waarmaken.
Er is een brede maatschappelijke discussie over aanpassing van het pensioencontract. Zou het niet beter zijn geen garanties in pensioenregelingen op te nemen? Zouden pensioenregelingen niet enigerlei vorm van keuzevrijheid voor de deelnemers moeten aanbieden?
Deze vragen komen terug in het werk binnen het programma Pensioenen, dat medegefinancierd wordt door Netspar in de vorm van het Netspar thema”Choice architecture in pensions and retirement”.
De arbeidsmarktparticipatie van ouderen is de afgelopen jaren sterk toegenomen. En bij een stijging van de pensioengerechtigde leeftijd zal deze participatie verder toenemen. Welke factoren spelen een rol bij deze stijgende participatie? En welke werkzaamheden verrichten ouderen, en tegen welke beloning? En wat zal het effect zijn op het beroep op sociale zekerheid?
Iedereen die nog niet met pensioen is, krijgt te maken met de stijgende AOW-leeftijd. De gevolgen zijn echter niet voor iedereen hetzelfde.
CPB Policy Brief 2017/10 | 7 december 2017
20 pagina's | pdf document, 3.3 MB
Bij afschaffing van de doorsneesystematiek in uitkeringsovereenkomsten wordt de jaarlijkse pensioenopbouw op iedere leeftijd in lijn gebracht met de premie. Daarmee vervalt de impliciete overdracht van jongere naar oudere werkenden. Een meer actuarieel fair systeem waarbij premie en opbouw bij elkaar aansluiten, past bij een dynamische arbeidsmarkt en vergemakkelijkt in de toekomst maatwerk en keuze bij de inleg.
CPB Notitie | 21 juni 2017
16 pagina's | pdf document, 1.3 MB
Afschaffing van de doorsneesystematiek en overstap van tijdsevenredige opbouw naar degressieve opbouw is gunstig voor toekomstige deelnemers, maar ongunstig voor de meeste bestaande deelnemers aan uitkeringsovereenkomsten.
CPB Achtergronddocument | 21 juni 2017
18 pagina's | pdf document, 1.2 MB
De initiatiefnemer van het wetsvoorstel ‘Flexibele ingangsdatum AOW’, het Kamerlid dhr. Klein, heeft het CPB gevraagd naar de effecten hiervan op de werkgelegenheid en de houdbaarheid van de overheidsfinanciën.
CPB Notitie | 13 februari 2017
6 pagina's | pdf document, 1 MB
Naar aanleiding van Kamervragen heeft het ministerie van SZW aan het CPB gevraagd om de effecten van invoering van een bodem in de rekenrente te bepalen. Deze CPB Notitie beschrijft de gevraagde effecten.
CPB Notitie | 30 januari 2017
12 pagina's | pdf document, 1.1 MB
