Wat is de waarde van natuur?

Vorige maand publiceerden het Centraal Bureau voor de Statistiek en Wageningen University and Research  (WUR) nieuwe statistieken over ons natuurlijk kapitaal . De jaarlijkse gebruikswaarde van in Nederland geproduceerde diensten van natuur wordt geschat op vijftien miljard euro in 2022. Veruit het grootste deel, elf miljard euro, betreft natuur voor recreatie, toerisme en kwaliteit van wonen. Vooral bossen en duinen zijn belangrijk voor deze  ’culturele diensten van natuur’.  

Gebruikswaarde

Een tweede groep van natuurdiensten zijn de regulerende diensten. Deze zorgen voor een gezond ecosysteem en leefmilieu. Voorbeelden zijn waterzuivering en kustbescherming door duinen, bestuiving van fruitbomen door bijen en koolstofvastlegging in veenbodems. In totaal was de gebruikswaarde van de regulerende diensten in de statistieken drie miljard euro. 

De derde en laatste groep van natuurdiensten zijn de producerende diensten. De gebruikswaarde is ruim één miljard euro. Dit betreft vooral de bijdrage van bodemvruchtbaarheid, bodemwater en bodemstructuur aan de landbouw; de waarde van deze natuurdiensten wordt door het CBS gelijkgesteld aan de pachtprijzen. 

Slechts vijftien miljard euro?

Vijftien miljard euro aan natuurdiensten is een groot bedrag. Per inwoner van Nederland is dat bijna duizend euro per jaar. Maar afgezet tegen ons verdienvermogen (bbp) van bijna duizend miljard euro of de overheidsuitgaven aan zorg van meer dan honderd miljard euro is het een bescheiden bedrag. Betekent dit dan dat de natuur in Nederland van weinig waarde is? Nee, dat klopt om vele redenen niet. Ik noem er drie . 

Een eerste reden is dat de gebruikswaarde van natuurdiensten zoveel mogelijk wordt geschat op basis van de marktprijs. Maar consumenten zijn vaak potentieel bereid meer dan de marktprijs te betalen. Economen noemen dit het consumentensurplus. Bij drinkwater is dit consumentensurplus waarschijnlijk zeer groot. Zo kost drinkwater uit de kraan ongeveer twee euro voor duizend liter; dat is  0,2 cent per liter. Huishoudens zijn in de supermarkt bereid zijn om voor een liter drinkwater vijftig cent of meer te betalen. Dat is een verschil in marktprijzen voor drinkwater met een factor van 250! 

Een tweede reden is dat de vijftien miljard euro aan natuurdiensten het economisch belang van deze diensten op lange termijn onderschat. Volgens economen  zal de vraag naar natuurdiensten vermoedelijk sterk toenemen door bevolkingsgroei en groei van de materiële welvaart. De ruimte voor natuur komt echter steeds meer onder druk. En economische activiteiten zullen via vervuiling van water, bodem en lucht tot verdere achteruitgang van de kwaliteit van natuur kunnen leiden. Het is daarom waarschijnlijk dat de omvang van natuurdiensten niet kan toenemen en vermoedelijk zal afnemen. Vandaar dat de natuurdiensten op de lange termijn relatief steeds waardevoller worden. 

Een derde reden is dat natuur niet alleen een gebruikswaarde voor de mens heeft, maar ook andere soorten van waarde heeft. In de literatuur worden verschillende soorten van niet-gebruikswaarden onderscheiden, zoals biodiversiteit, bestaanswaarde en intrinsieke waarde. Biodiversiteit is de variatie aan planten, bomen en dieren. De bestaanswaarde is de waarde die mensen hechten aan het bestaan van natuur zonder dat ze hiervan zelf gebruikmaken, bijvoorbeeld voor het bestaan van zeehonden en ooievaars. De intrinsieke waarde van natuur betreft de waarde van natuur vanuit ecologisch perspectief, onafhankelijk van het bestaan van mensen. Deze verschillende soorten van niet-gebruikswaarden zijn in de meetpraktijk vaak niet goed te onderscheiden en deels overlappend. Dit wordt door het CPB besproken op basis van de maatschappelijke kosten-batenanalyse over koraal en een nieuwe vrachthaven op Bonaire.     

Wat is natuur nog in dit land?

De dichter J.C. Bloem was zestig jaar geleden zeer pessimistisch over onze natuur: “En dan: wat is natuur nog in dit land? Een stukje bos ter grootte van een krant, een heuvel met wat villaatjes ertegen.”  Gelukkig was dat overdreven. We hebben nog steeds bijzondere en mooie natuur en die is veel  meer waard dan de gebruikswaarde van 15 miljard euro.