Bewijst Trump ons een dienst?

De onzekerheid die dit grillige beleid veroorzaakt lijkt een minstens even zo grote schadepost te zijn. Bedrijven treffen een onduidelijk handelsklimaat en stellen investeringen daardoor fors uit. Dat drukt de groei van het bbp in het lopende en het daaropvolgende jaar met één procentpunt. Vooral bedrijfsinvesteringen hebben te lijden onder deze onduidelijkheid en dalen met maar liefst 5% binnen een jaar.

Het doel van deze tarieven is onduidelijk. Nobelprijswinnaar Paul Krugman stelde onlangs in zijn blog: "Who makes policy this way? The key point is that Trump isn’t really trying to accomplish economic goals. (...)" . Als doel en maatregelen onduidelijk zijn is de belangrijkste beleidsvraag voor Europa hoe het moet omgaan met de onvoorspelbaarheid van het Amerikaanse beleid en de mondiale onzekerheid.

Strategische autonomie ook op diensten 

´Strategische autonomie’ was de laatste jaren het buzzwoord als reactie op de geo-economische druk van andere landen. Dat is begrijpelijk als Rusland olie en gas inzet als geopolitiek instrument en China de export van zeldzame aardmetalen domineert. De moderne wereld staat immers stil zonder deze goederen. 

Dit rijtje landen kunnen we aanvullen met de Verenigde Staten, nu zij in rap tempo de status van betrouwbare handelspartner verliezen. Europa importeert vanuit de VS met name veel vloeibaar aardgas, maar de import van diensten is de grootste kwetsbaarheid. En juist deze afhankelijkheid is tot nu toe grotendeels over het hoofd gezien.

De Verenigde Staten hebben wereldwijd een handelsoverschot in diensten van maar liefst 293 miljard dollar. Het is dan ook verrassend dat diensten buiten schot blijven in het Amerikaanse handelsbeleid. Een uitzondering daarop vormen importtarieven op buitenlandse films – maar dat is slechts een klein deel van het dienstenverkeer. Een andere reden dat diensten aan tarieven ontsnappen, kan zijn dat ze lastiger te belasten zijn. Die vorm van export passeert immers fysieke grenspost noch douanebeambte. 

Drie kwetsbare dienstendomeinen

In deze wereld waar geopolitiek en technologie steeds meer vervlochten raken is Europa voor drie essentiële diensten sterk afhankelijk van de Verenigde Staten. Dat geldt ook voor Nederland . En afhankelijk zijn, is risicovol.

Ten eerste draait de digitale ruggengraat van Europa grotendeels op Amerikaanse servers van Amazon, Microsoft en Google. Samen hebben deze bedrijven twee derde van de wereldwijde cloudmarkt in handen. Europese alternatieven zijn er nauwelijks. Zo’n 95% van de Europese bedrijven maakt geheel of gedeeltelijk gebruik van deze cloudoplossingen. Als Amerikaanse providers uitvallen of hun diensten beperken, komen delen van onze digitale economie stil te liggen. 

Ten tweede vertrouwen navigatie, transport en landbouw in Europa nog altijd op het Amerikaanse GPS-systeem, dat onder controle staat van het Amerikaanse ministerie van Defensie. Amerika bezit 85% van de actieve satellieten in een steeds drukker wordende ruimte. De Europese tegenhanger van GPS, Galileo, is weliswaar in ontwikkeling, maar nog niet volledig operationeel en afhankelijk van… Amerikaanse lanceercapaciteit. De vertraging van Europa’s Ariane 6-raket heeft namelijk een gat geslagen in Europa’s mogelijkheden satellieten te lanceren. 

Ten derde is het Nederlandse financiële systeem sterk verweven met het Amerikaanse. Nederlandse beleggers hebben zo’n 550 miljard dollar geïnvesteerd in de VS, vooral via pensioenfondsen en verzekeraars. Veel financiële transacties lopen via het SWIFT-netwerk dat onder Amerikaanse invloed staat.

De beleidsvraag is hoe Europa op middellange termijn haar digitale en financiële weerbaarheid versterkt. Hoe Europa digitaal minder afhankelijk kan worden, via investeringen in Europese cloudinfrastructuur, AI-capaciteiten en een robuuste, onafhankelijke satellietnavigatie. Hoe Europa financieel sterker kan worden via het vervolmaken van de bankenunie en een kapitaalmarktenunie zonder nationale grenzen . Is dat een onrealistisch streven? Geenszins, want de Europese Unie is – ook op wereldschaal – een economische grootmacht.