Falende corporate governance; waarom banken verslaafd zijn aan risico

Banken gebruiken prestatiebeloningen om hun handelaren te prikkelen die informatie in het belang van de bank aan te wenden. Aansturing door middel van prestatiebeloningen kan handelaren echter aanzetten om te hoge risico's te nemen. Naast regulering van de prestatiebeloningen van de bankdirectie is daarom regulering van de prestatiebeloningen van handelaren nodig om de zucht van banken naar risico in toom te houden.

Dit concluderen onderzoekers Michiel Bijlsma en Gijsbert Zwart in hun vandaag verschenen CPB Document 206 'Falende corporate governance: waarom banken verslaafd zijn aan risico'. De onderzoekers gaan na waarom de corporate governance van banken tekortschiet, en waar aanvullend toezicht nodig is. Dit onderzoek maakt deel uit van het onderzoeksprogramma van het CPB op het gebied van de financiële markten.

Banken zijn geneigd teveel risico te nemen
Corporate governance beschrijft hoe aandeelhouders en schuldeisers van ondernemingen het management van de onderneming in de gaten houden en aansturen. Bij banken werkt deze governance onvoldoende. Dit komt door de garanties die de overheid in het leven heeft geroepen, in de vorm van depositoverzekering voor consumenten en leningsfaciliteiten voor banken. Zulke garanties zijn weliswaar noodzakelijk om de kans op een systeemcrisis te verkleinen, maar nemen bij de schuldeisers van de bank de prikkel weg om de bank goed te monitoren. Het gevolg van deze tekortschietende governance is dat banken maatschappelijk gezien teveel risico nemen. Regulering is erop gericht dit falen in de corporate governance te verhelpen.

Ingrijpen in de beloningsstructuur van de bankdirectie kan helpen om risico's in te perken
Falende corporate governance leidt ertoe dat de bankdirectie wel een hoge beloning krijgt als de bank veel winst maakt, maar niet de lasten van eventuele verliezen draagt. Dit geeft een prikkel om teveel risico te nemen. Door het bankmanagement niet te belonen voor het nemen van risico zal het een voorzichtigere koers gaan varen. Falende corporate governance rechtvaardigt daarom naast gangbare maatregelen als minimumeisen aan het eigen vermogen van banken, ook ingrijpen in de beloningsstructuur van de bankdirectie. Dit kan een efficiënte manier van risicobeperking vormen als de bankdirectie beter zicht heeft op de risico's van investeringsbeslissingen dan de toezichthouder.

Bankdirectie kan haar werknemers niet altijd goed aansturen...
Binnen banken bestaan twee belangrijke informatieproblemen. Ten eerste is het voor bankdirecties moeilijker om de risico's en het verwachte rendement van transacties te beoordelen, dan voor de handelaren. Dit probleem speelt bij banken sterker dan bij andere bedrijven: de investeringsbeslissingen van individuele medewerkers kunnen banken te gronde richten, zoals verschillende bankschandalen hebben laten zien. Ten tweede is het, zoals voor elk bedrijf, ook voor een bank lastig de kwaliteit van individuele medewerkers in te schatten. Banken gebruiken de interne beloningsstructuur om deze twee problemen op te lossen. Door een hoge prestatiebonus te bieden, kan een bank tophandelaren aantrekken. Een prestatiebonus heeft grotere waarde voor een medewerker die van zichzelf weet dat hij in staat is goede deals af te sluiten, dan voor een minder capabele medewerker. Tegelijkertijd zorgen te hoge bonussen er echter voor dat handelaren teveel risico nemen. Hogere prestatiebeloningen maken het immers aantrekkelijker om risicovolle investeringen aan te gaan met een kleine kans dat deze een hoog rendement zullen opleveren. Een bank wil daarom niet een te hoge prestatiebeloning bieden. Banken moeten in hun beloningsbeleid dus een balans vinden tussen enerzijds selectie van tophandelaren en anderzijds prikkels voor werknemers om (niet teveel) risico te nemen.

Wanneer de concurrentie om tophandelaren aan te trekken toeneemt, raakt de balans tussen het aantrekken van tophandelaren en het vermijden van te hoge risicoprikkels verstoord. Meer concurrentie op de arbeidsmarkt maakt het voor een bank aantrekkelijker om bonussen te verhogen. Prikkels in salariscontracten om meer risico's te nemen worden dan sterker. Zo dwingt toenemende concurrentie op de arbeidsmarkt een bankdirectie om prestatiecontracten met haar handelaren af te sluiten die aanzetten tot het nemen van teveel risico, ook als de directie zelf prikkels krijgt om risico's goed af te wegen.

... daarom ook ingrijpen in de beloningsstructuur van handelaren nodig
De huidige regulering houdt onvoldoende rekening met de gevolgen van zulke informatieproblemen bij het aansturen van handelaren. De toezichthouder kan banken helpen om deze problemen op te lossen door in te grijpen in prikkelstructuren. Dit kan op verschillende manieren. Eén mogelijkheid is rechtstreeks ingrijpen in de bonussen voor handelaren. Toezicht zou grenzen kunnen stellen aan de hoogte van bonussen of eisen dat deze afhangen van langetermijnprestaties. Een alternatief is om bij regulering van de bank rekening te houden met de prestatieprikkels die handelaren krijgen. Als een bank hogere bonussen aan zijn werknemers betaalt, zou dit bijvoorbeeld moeten betekenen dat de toezichthouder ook de kapitaalseisen voor die bank verhoogt.