10 oktober 2014

Pensioen in Discussie

Verschillen kleiner tussen collectief en individueel pensioencontract

Persbericht
Hoewel collectieve pensioencontracten nog altijd voordelen hebben boven individuele regelingen, neemt dit verschil af. Collectieve contracten hebben betere mogelijkheid om grote schokken te delen met toekomstige generaties, waardoor meer beleggingsrisico kan worden genomen.

Ook kunnen zij potentieel beter omgaan met grote veranderingen in inflatie of de algemene levensverwachting. Deze mogelijkheden voor risicodeling binnen collectieve pensioencontracten zijn echter verminderd, vanwege vergrijzing en toenemende flexibiliteit van de arbeidsmarkt. De verschillen tussen collectieve regelingen en individuele regelingen met ‘eigen potjes’ nemen daardoor af. Dat schrijven onderzoekers van Netspar en het Centraal Planbureau (CPB) in de gezamenlijke publicatie Pensioen in Discussie. Het rapport is bedoeld als bijdrage aan de onlangs door het kabinet gestarte Nationale Pensioendialoog.

Het Nederlandse pensioenstelsel is goed, maar vanwege veranderingen op de arbeidsmarkt, in de demografie en door toenemende individualisering is een discussie over mogelijke aanpassingen noodzakelijk. De belangrijkste thema’s zijn: hoe worden risico’s verdeeld; bieden individuele potjes of een gezamenlijke pot meer uitzicht op een goed pensioen? Is er binnen het pensioenstelsel meer keuzevrijheid en maatwerk nodig, of niet? Is het pensioenstelsel voldoende transparant, spoort de waarde van de verwachte pensioenen wel voldoende met de betaalde premie? CPB en Netspar maken geen keuze voor het ene of andere stelsel, maar pogen bouwstenen aan te dragen voor een geïnformeerd debat.

Er zijn meerdere manieren om het pensioenstelsel te verbeteren. Het is mogelijk om de huidige collectieve regelingen te versterken door de mogelijkheden voor risicodeling beter te benutten, de aansluiting bij de individuele voorkeuren te verbeteren, de transparantie te vergroten en/of de onbedoelde herverdeling te verminderen door introductie van degressieve opbouw. Het is ook mogelijk om naar een meer individueel gericht stelsel met ‘eigen potjes’ over te gaan, met een verplichting om te sparen voor het pensioen, met gerichte verdeling van risico’s over het leven en flexibiliteit voor afstemming op de individuele voorkeuren en omstandigheden. Het is lastig om alle doelen tegelijk te realiseren, de transitie van de huidige naar een nieuwe situatie is van bijzonder belang .

Over Netspar
Netspar, Network for Studies on Pensions, Aging and Retirement, begon haar activiteiten in 2005. Het is een netwerk van drie belangrijke groepen: pensioenpraktijk, pensioenwetenschap en pensioenbeleid. Netspar draagt bij aan de continue verbetering van de financieringsmogelijkheden voor de ‘oude dag’ in Nederland en Europa, via het ontwikkelen van het netwerk, formuleren en uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek en kennisoverdracht. Netspar combineert excellent wetenschappelijk onderzoek met actieve betrokkenheid bij een van de meest belangrijke maatschappelijke vraagstukken. Netspar, Network for Studies on Pensions, Aging and Retirement is een denktank en kennisnetwerk. Netspar is gewijd aan het bevorderen van een beter begrip van de economische en sociale gevolgen van pensioenen, vergrijzing en ‘de oude dag’ in Nederland en Europa. Met kennisontwikkeling door onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek en kennisdeling door publicaties, evenementen en onderwijs draagt Netspar actief bij aan de maatschappelijke dialoog tussen beleidsmakers, academici en de pensioen- en verzekeringspraktijk.

Over CPB
Het Centraal Planbureau (CPB) is een onderzoeksinstituut dat sinds 1945 economische beleidsanalyses maakt. Dat doet het CPB op eigen initiatief, of op verzoek van de regering, het parlement, Kamerleden, vakbonden en werkgeversorganisaties. Het werk van het CPB bevindt zich op het snijvlak van de economische wetenschap en het overheidsbeleid.

Lees ook het bijbehorende technisch CPB Achtergronddocument.

Het kabinet heeft de aanzet gegeven tot een discussie over mogelijke aanpassingen van het pensioenstelsel, mede vanwege veranderingen op de arbeidsmarkt en in de demografie en toenemende individualisering. De discussie gaat over meerdere thema’s. Hoe worden risico’s verdeeld; bieden individuele potjes of een gezamenlijke pot meer uitzicht op een goed pensioen? Is er binnen het pensioenstelsel meer keuzevrijheid en maatwerk nodig, of niet? Is het pensioenstelsel voldoende transparant, spoort de waarde van de verwachte pensioenen wel voldoende met de betaalde premie? Deze gezamenlijke publicatie van CPB en Netspar maakt geen keuze voor het ene of andere stelsel, maar draagt bouwstenen aan voor een geïnformeerd debat over de toekomst van het pensioenstelsel. Enkele belangrijke observaties:

  1. Collectieve contracten hebben in potentie meerwaarde boven individueel gerichte regelingen, vanwege de mogelijkheid om schokken te delen met toekomstige generaties. Hierdoor kan in collectieve contracten meer beleggingsrisico worden genomen. Ook kunnen collectieve contracten in potentie beter omgaan met schokken in inflatie of de algemene levensverwachting.
  2. De mogelijkheden voor risicodeling binnen collectieve pensioencontracten zijn echter verminderd vanwege vergrijzing en toenemende flexibiliteit van de arbeidsmarkt. De welvaartswinst van risicodeling met toekomstige generaties wordt nu geschat op minder dan 1 procent van de consumptie. De risico’s komen steeds meer bij de deelnemers te liggen, ook de gepensioneerden. De verschillen tussen collectieve regelingen en individuele regelingen met ‘eigen potjes’ nemen daardoor af.
  3. Het risicomanagement wint aan belang. Dit vereist zorgvuldige afweging welke risico’s collectief gedeeld worden en welke individueel gedragen worden of afgedekt worden via de markt.
  4. Bij meer keuzevrijheid en maatwerk kunnen pensioenen beter afgestemd worden op de persoonlijke situatie van de deelnemers, maar verkeerde keuzes zijn kostbaar in termen van welvaart. Grenzen aan keuzevrijheid en goede standaardopties kunnen helpen om verkeerde keuzes te voorkomen.
  5. Toenemende arbeidsmobiliteit en behoefte aan eigen regie vragen om meer flexibiliteit in pensioenen. Goede aansluiting tussen inleg en verwacht pensioen is daarbij belangrijk. Afschaffing van de doorsneesystematiek kan deze aansluiting versterken.

Er zijn meerdere manieren om het pensioenstelsel te verbeteren. Het is mogelijk om de huidige collectieve regelingen te versterken door de mogelijkheden voor risicodeling beter te benutten, de aansluiting bij de individuele voorkeuren te verbeteren, de transparantie te vergroten en/of de onbedoelde herverdeling te verminderen door introductie van degressieve opbouw. Het is ook mogelijk om naar een meer individueel gericht stelsel met ‘eigen potjes’ over te gaan, met een verplichting om te sparen voor het pensioen, met gerichte verdeling van risico’s over het leven en flexibiliteit voor afstemming op de individuele voorkeuren en omstandigheden.

Downloads

Pensioen in Discussie
Engels, Pdf, 2.8 MB

Auteurs

Marcel Lever
Casper van Ewijk
Jan Bonenkamp
Roel Mehlkopf (Netspar)

Lees meer over