18 oktober 2018

Regionale verschillen in zorguitgaven: wat zijn mogelijke verklaringen?

Zorggebruik en -uitgaven verschillen aanzienlijk tussen verschillende provincies in Nederland. In 2013 waren bijvoorbeeld de gemiddelde zorguitgaven per persoon in Limburg 2181 euro, terwijl deze in Utrecht gemiddeld 1758 euro bedroegen. Wat veroorzaakt dit verschil? Dit onderzoek is een eerste verkenning naar de relatieve impact van vraag- en aanbodfactoren op de verschillen in zorguitgaven tussen provincies in Nederland. Met een nieuwe methode uit de economische wetenschap, waarbij we mensen volgen die verhuizen tussen provincies, bepalen we de effecten van vraag- en aanbodfactoren op zorguitgaven.

Vraagfactoren zijn factoren die te maken hebben met de zorgvraag van mensen, bijvoorbeeld demografische factoren leeftijd en geslacht. Naar verwachting hebben provincies met een oudere bevolking gemiddeld hogere zorguitgaven, omdat de inwoners meer zorg vragen en nodig hebben. Andere vraagfactoren zijn de gezondheidstoestand en persoonlijke voorkeuren voor zorggebruik van mensen.

Aanbodfactoren hebben te maken met de omgeving en het zorglandschap waarin mensen zich bevinden. Denk aan het aantal artsen in de provincie, de structuur van de zorgmarkt, de behandelstijl van artsen, de beschikbaarheid en toegang tot technologie, maar ook de mate van luchtvervuiling en het weer.

In de praktijk is het heel moeilijk om onderscheid te maken tussen de invloed van vraag- en aanbodfactoren op zorgkosten. Ter illustratie: een provincie waarin relatief veel behandeld wordt, kan te maken hebben met artsen die veel behandelen (aanbodfactoren) of met een grote vraag naar zorg omdat de bevolking relatief ongezond is (vraagfactoren). De toegepaste onderzoeksmethode benut dat de vraagfactoren van mensen die verhuizen niet veranderen, maar hun aanbodfactoren wel. We gebruiken de totale zorguitgaven in de Zorgverzekeringswet (Zvw) per jaar per verzekerde voor de periode 2006 t/m 2013.

Uit de resultaten blijkt dat vraagfactoren gemiddeld ongeveer 70 procent van de verschillen in zorguitgaven tussen provincies bepalen. Naast demografische factoren, zoals leeftijd en geslacht, blijken ook andere factoren, zoals de algemene gezondheidstoestand van een individu, een rol te spelen. Aanbodfactoren spelen met 30 procent ook een belangrijke rol. Nader onderzoek is nodig om na te gaan welke aanbodfactoren hier een rol spelen. Tevens hangt de relatieve impact van vraag- en aanbodfactoren af van welke provincies of regio’s met elkaar worden vergeleken. Bijvoorbeeld, wanneer regio’s met veel ouderen worden vergeleken met regio’s met weinig ouderen, dan spelen vraagfactoren een relatief belangrijkere rol.

Een belangrijke conclusie van dit onderzoek is dat het onvoldoende is om alleen leeftijd en geslacht te beschouwen als vraagfactoren die regionale verschillen veroorzaken. Andere vraagfactoren, zoals persoonlijke preferenties of de gezondheid van een individu, zijn ook belangrijk. Uit dit onderzoek kunnen geen directe beleidsconclusies worden getrokken.