Keuzes in Kaart 2025-2028
CPB presenteert elfde editie doorrekening verkiezingsprogramma’s
Deelname aan ‘Keuzes in Kaart’ is vrijwillig. VVD, D66, GroenLinks-PvdA, CDA, ChristenUnie, Volt, JA21 en SGP hebben van het aanbod gebruikgemaakt om hun verkiezingsprogramma te laten doorrekenen. CPB-directeur Pieter Hasekamp: “De vervroegde verkiezingen zorgden bij het CPB en de politieke partijen voor meer druk op een doorgaans toch al intensief proces. Ondanks de korte voorbereidingstijd zijn partijen erin geslaagd een breed palet aan beleidsmaatregelen te specificeren. Vraagstukken als de toekomst van het toeslagenstelsel en het thema bestaanszekerheid zijn bij alle partijen terug te zien in hun keuzes, hoewel er grote verschillen zijn in de gekozen aanpak.”
Keuzes en afruilen
De doorrekening zorgt ervoor dat politieke partijen hun plannen concreet maken en legt iedereen langs dezelfde meetlat, zodat budgettaire en economische gevolgen van de beleidskeuzes goed vergeleken kunnen worden. In deze editie van Keuzes in Kaart zijn voor het eerst ook de gevolgen voor de omvang van de armoede in Nederland doorgerekend. Beleidskeuzes brengen afruilen met zich mee; extra uitgaven kunnen bijvoorbeeld de koopkracht ondersteunen, maar ook het begrotingssaldo verslechteren. De doorrekening brengt die afwegingen in kaart.
Geen stemwijzer
Het CPB berekent budgettaire en economische effecten van maatregelen. Dat is maar één aspect van de beleidskeuzes die bij verkiezingen voorliggen. De doorrekening is dan ook geen stemwijzer. VVD, D66, GroenLinks-PvdA, ChristenUnie en Volt hebben het verkiezingsprogramma ook op andere aspecten laten doorrekenen door het Planbureau voor de Leefomgeving. Zie de website van het PBL voor meer informatie.
Vragen en antwoorden
Waarom zijn niet alle verkiezingsprogramma’s doorgerekend?
Deelname is op vrijwillige basis. De doorrekening is een intensief proces in een kort tijdsbestek dat veel capaciteit van het CPB vraagt. Om de kwaliteit te kunnen waarborgen, is het niet mogelijk om de programma’s van alle partijen die meedoen aan de Tweede Kamerverkiezingen door te rekenen – ditmaal zijn dat er 26. Daarom zijn uitsluitend de partijen die bij de vorige Tweede Kamerverkiezingen zetels hebben behaald uitgenodigd voor deelname.
Hoeveel partijen deden er vorige keer mee?
In 2020 deden er tien partijen mee. Dit jaar doen JA21 en Volt voor het eerst mee, de overige partijen deden ook bij de vorige editie mee. Toen namen de PvdA en GroenLinks nog als twee afzonderlijke partijen deel.
Zijn er qua aanpak verschillen ten opzichte van de vorige Keuzes in Kaart?
De aanpak is grotendeels hetzelfde. Het voornaamste inhoudelijke verschil ten opzichte van 2021 is dat gegeven de kortere voorbereidings- en doorlooptijd er in deze editie geen rapportage van langetermijnindicatoren plaatsvindt, zoals de lasten voor toekomstige generaties. Waar relevant zijn effecten op langere termijn wel kwalitatief benoemd. Om dezelfde reden geldt dat er alleen maatregelen met een budgettaire ondergrens van 200 miljoen euro worden doorgerekend. In 2021 was de ondergrens 100 miljoen euro. Een toevoeging ten opzichte van de vorige editie is de opname van de armoede-indicator, die het CPB sinds zomer 2022 standaard meeneemt in de beschrijving van de inkomenseffecten.
U kunt de videoregistratie bekijken van de persconferentie in perscentrum NieuwsPoort waar CPB en PBL de doorrekeningen op 8 november 2023 hebben gepresenteerd.
De doorrekening van de verkiezingsprogramma’s is beschikbaar in de vorm van te downloaden PDF-bestanden met uitleg en verwijzingen. Daarnaast is er een interactieve datavisualisatie, die inzicht geeft in de onderlinge verschillen tussen partijen. Bekijk ook de presentatie die gebruikt is tijdens de persconferentie. Alle relevante CPB-publicaties voor deze doorrekening zijn ook te vinden op de verkiezingen-tijdlijn.
Downloads
Hoofdstuk 1 Hoofdlijnen van de verkiezingsprogramma's