Kanttekeningen CPB bij invloed openbaar vervoer op ruimtelijk beleid
Vandaag verschijnen deze essays van de beide planbureaus in een gezamenlijke publicatie: 'Trends, dilemma's en beleid: essays over ontwikkelingen op langere termijn'. Eén van de essays heeft tot onderwerp 'Omgaan met ruimte: de permanente afweging tussen concurrerende kwaliteiten'.
Enige conclusies die het CPB hierin trekt:
Er is geen sprake van een enorme ruimtenood
De centrale beleidsuitdaging op ruimtelijk gebied is het combineren van toenemende individuele ruimtelijke wensen en hogere aspiraties richting collectieve waarden als natuur en landschap. Het gaat bij het tegemoet komen aan ruimtelijke claims niet louter om een fysieke, planologische opgave. Als alleen in hectares wordt gedacht, kunnen vrijkomende landbouwgronden ruimschoots voorzien in de toenemende ruimtevraag voor wonen, werken, mobiliteit, recreatie en natuur. Er is geen sprake van een ruimtelijke noodsituatie.
Het ruimtelijk ordeningsbeleid kan worden ontlast door meer gebruik te maken van andere instrumenten, en afwegingen minder fysiek te maken
Het CPB constateert dat het ruimtelijk ordeningsbeleid overvraagd wordt. Dit moet thans niet alleen de afweging tussen 'rood' (wonen, werken en infrastructuur) en 'groen' (natuur en landschap) maken; ook krijgt de ruimtelijke ordening een (te) grote rol toebedacht bij het realiseren van doelen rond mobiliteit, milieu en veiligheid. Ander beleid, vooral met betrekking tot benutten (bijvoorbeeld gebruik van vluchtstrook tijdens spits) en adequaat beprijzen (rekening rijden; beperking subsidies bedrijventerreinen), moet de druk op het ruimtelijk ordeningsbeleid verlichten.
Beter gebruik van benuttings- en beprijzingsmaatregelen en de aanleg van nieuwe wegen bieden meer mogelijkheden ter verbetering van de bereikbaarheid dan het openbaar vervoer
De mogelijkheden om via infrastructuur het ruimtelijk gedrag van gezinnen en bedrijven te sturen blijken in de praktijk sterk tegen te vallen. Mensen laten zich bij het kiezen van een vervoersvorm vooral leiden door hun reistijd. Openbaar vervoer kan dan vaak moeilijk concurreren vanwege het voor- en natransport. Openbaar vervoer kan noch de kwaliteit, noch de capaciteit bieden om wegverkeer te vervangen.
Het CPB plaatst ook kanttekeningen bij de gedachte dat de mogelijkheden voor ontsluiting met openbaar vervoer een belangrijke rol zouden moeten spelen bij de aanwijzing van nieuwe woon- en werklocaties. Vanwege de aansluiting op openbaar vervoer worden nieuwe locaties steeds rond steden gezocht, waar dan in hoge dichtheden gebouwd moet worden. De voorkeuren van woonconsumenten gaan echter meer uit naar verdunnen, dat wil zeggen bouwen in lagere dichtheden.