De toekomst volgens het CPB: wetenschap, glazen bol of praktisch beleidsinstrument?

Regelmatig publiceert het CPB voorspellingen over de economische ontwikkeling voor volgend jaar, komende kabinetsperiode en de lange termijn. Deze voorspellingen spelen een grote rol bij de beleidsvoorbereiding in Nederland.Maar het CPB en andere economische instituten zoals het IMF en de OESO konden de financiële crisis niet voorspellen. Dit roept de reeds genoemde belangrijke vragen op.

In dit CPB Achtergronddocument worden vijf verschillende soorten voorspellingen van het CPB besproken: voorspellingen voor het komende jaar, voorspellingen voor komende kabinetsperiode, berekeningen van de houdbaarheid van de overheidsfinanciën, langetermijnscenario’s en langetermijneffecten van verkiezingsprogramma’s.

Voorspellingen van het CPB voor komend jaar en komende kabinetsperiode moeten worden gezien als een goed gemotiveerde inschatting op basis van de meest actuele informatie en zo realistisch mogelijke aannames en verwachte ontwikkelingen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van econometrische schattingsmethoden en economische theorie. De economie is echter een chaotisch systeem waarbij kleine gebeurtenissen op korte termijn tot grote veranderingen kunnen leiden. Zelfs als onzekerheden en grote risico’s duidelijk in beeld zijn, is het onmogelijk precies aan te geven waar en wanneer de brand uitbreekt of de zeepbel knapt. Hoe verder in de toekomst wordt gekeken, des te onzekerder zijn de voorspellingen. Vandaar dat het CPB dan werkt met scenario’s, uitgebreide gevoeligheidsanalyses en het in kaart brengen van politieke keuzes. Het maken van beleid is als varen in de mist. De regelmatige stroom van voorspellingen van het CPB helpen richting te geven en te kijken in hoeverre tussentijds bijgestuurd moet worden. Ondanks de onvermijdelijke onzekerheid bieden ze een goed uitgangspunt voor politieke discussie en besluitvorming, zoals een regeerakkoord, een begroting, cao-onderhandelingen of een strategische langetermijnbeleidsagenda.

N.B. Dit artikel is ook gepubliceerd in 'Liberaal Reveil', september 2011, themanummer Toekomstverkenningen, pagina 132-138.