27 augustus 2015

Een wereld zonder banken? Marktfinanciering en bankfinanciering in perspectief

Meer marktfinanciering voor bedrijfsleven versterkt slagkracht economie

Persbericht
Een verschuiving naar meer marktgeoriënteerde financiering van het Nederlandse en Europese bedrijfsleven helpt om de gevolgen te beperken van een financiële crisis. Tot nu toe is bankfinanciering de belangrijkste bron voor bedrijven op zoek naar kredieten en andere vormen van steun.

Het Nederlandse bedrijfsleven is voor een groot deel afhankelijk van bankfinanciering, het aandeel in het midden- en kleinbedrijf is zelfs 80%. Het aandeel marktfinanciering, zoals durfkapitaal, private equity, crowdfunding, etc., is beperkt. In een marktgeoriënteerd stelsel kunnen risicovolle start-ups zich makkelijker financieren en daardoor hebben zij meer kans om door te groeien.

Een financiële crisis raakt de economische groei en de financiële stabiliteit harder in landen waar bedrijven voor financiering vooral van banken afhankelijk zijn, zoals de Grote Recessie illustreerde. In landen met een meer marktgeoriënteerd financieel systeem kunnen bedrijven gemakkelijker overschakelen van bank- naar marktfinanciering op het moment dat banken in de problemen komen. Hierdoor herstellen dergelijke landen ook sneller na een financiële crisis. Dat concluderen de onderzoekers Michiel Bijlsma, Sander van Veldhuizen en Benedikt Vogt in de vandaag gepubliceerde CPB Policy Brief ‘Een wereld zonder banken? Marktfinanciering en bankfinanciering in perspectief’.

Bij kredietverlening houden banken goed in de gaten of bedrijven niet te risicovolle investeringen doen en andere risico’s binnen de perken houden. Voor bedrijven zijn dit stevige prikkels voor prudent gedrag. Die bestaan bij meer marktfinanciering ook. Dan gaat het om een hoger eigen vermogen van bedrijven en moeten markten voldoende liquide zijn. Beide voorwaarden maken de economie robuuster in geval van financiële- of bankencrises. Wel blijft het in beide systemen voor kleine bedrijven lastig om aan financiering te komen. In bank-gedomineerde systemen spelen de relatief hoge kosten voor banken een rol bij het verstrekken van leningen aan kleine bedrijven. In marktgeoriënteerde systemen geldt dit voor de hoge kosten van toegang tot de markt.

Opties voor beleid van de Nederlandse overheid bestaan uit:

  • Het faciliteren van de opbouw van eigen vermogen bij bedrijven en het meer liquide maken van financiële markten. Daarvoor kan de fiscale stimulans voor schuldfinanciering worden verminderd.
  • In een transitie naar meer marktfinanciering kan ook de opbouw van eigen vermogen bij bedrijven worden versneld via tijdelijke overheidsparticipatie in equityfondsen, waardoor deze vergroot worden.

Europese beleidsmakers kunnen marktfinanciering voor bedrijven toegankelijker maken door krachtig in te zetten op harmonisering van faillissementswetgeving binnen Europa. De transactiekosten op de kapitaalmarkten kunnen worden verlaagd door investeerdersbescherming binnen Europa te harmoniseren en door de invoering van een centraal kredietregister, dat de transparantie vergroot.

Lees ook het bijbehorende CPB Achtergronddocument.

Lees ook het bijbehorende persbericht en achtergronddocument.

Voor het Nederlandse bedrijfsleven vormt bankfinanciering de belangrijkste bron van externe financiering. In het mkb is het geschat aandeel zelfs 80%. Zoals de Grote Recessie illustreerde, raakt een financiële crisis de economische groei en de financiële stabiliteit harder in bankgeoriënteerde landen. In landen met een meer marktgeoriënteerd financieel systeem kunnen bedrijven makkelijker overschakelen van bank- naar marktfinanciering op het moment dat banken in de problemen komen, waardoor zulke landen ook sneller herstellen na een financiële crisis.

In een marktgeoriënteerd stelsel kunnen risicovolle start-ups zich makkelijker financieren en daardoor doorgroeien. In zowel bank- als marktgeoriënteerde systemen is het voor kleine bedrijven lastig om aan financiering te komen. In bankgebaseerde systemen spelen de relatief hoge kosten voor banken een rol bij het verstrekken van leningen aan kleine bedrijven, in marktgeoriënteerde systemen geldt dit voor de hoge kosten van toegang tot de markt.

Banken selecteren te risicovolle investeringen uit en monitoren of bedrijven risico’s binnen de perken houden. Deze prikkels voor prudent gedrag zullen bij meer marktfinanciering uit andere bronnen moeten komen, zoals een hoger eigen vermogen van bedrijven. Ook moet er voldoende animo zijn om risicodragend kapitaal aan te houden: hier helpen bijvoorbeeld liquide markten. Meer eigen vermogen en meer liquide markten ontstaan niet zomaar. Om dit te faciliteren kan de Nederlandse overheid de fiscale stimulans voor schuldfinanciering verminderen. Daarnaast kunnen Europese beleidsmakers marktfinanciering voor bedrijven toegankelijker maken door krachtig in te zetten op harmonisering van faillissementswetgeving binnen Europa. De overheid kan de transactiekosten op de kapitaalmarkten verlagen door investeerdersbescherming binnen Europa te harmoniseren en een centraal kredietregister kan de transparantie vergroten. In de transitie naar meer marktfinanciering kan de Nederlandse overheid de opbouw van eigen vermogen bij bedrijven versnellen via tijdelijke overheidsparticipatie in equityfondsen. Deze worden hierdoor vergroot.

Auteurs

Michiel Bijlsma
Sander van Veldhuizen