Measuring annual price elasticities in Dutch health insurance; a new method
Consumenten bespaarden veel geld door te kiezen voor goedkopere zorgverzekeraar
Als verzekerden ook in de komende maanden weer bereid zijn om een bewuste keuze te maken voor hun zorgverzekeraar, dan zal dit een neerwaartse druk uitoefenen op de premies.
Dit blijkt uit een onderzoek naar de bereidheid van consumenten om over te stappen van zorgverzekeraar, dat het Centraal Planbureau (CPB) heeft uitgevoerd in samenwerking met De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). De onderzoekers Rudy Douven, Harm Lieverdink, Marco Ligthart en Ivan Vermeulen hebben de bereidheid van consumenten tot wisselen van zorgverzekeraar op de ziekenfondsmarkt voor de periode 1996-2005 vergeleken met de afgelopen twee jaar in de Zorgverzekeringswet (Zvw).
Weinig bereidheid van consumenten om te wisselen van ziekenfonds
In 1996 mochten zorgverzekeraars op de ziekenfondsmarkt voor het eerst verschillende premies vragen voor de basispolis. Het idee achter deze maatregel was dat consumenten hun zorgverzekeraar kiezen op basis van kenmerken als de hoogte van de premie en hun kwaliteit. Dit keuzeproces oefent een disciplinerende werking uit op de zorgverzekeraars en leidt tot een beheersbare ontwikkeling van de premie en kosten in de zorg en kan de kwaliteit van de zorg verhogen. Het succes van deze aanpak hangt voor een belangrijk deel af van de bereidheid van consumenten om van zorgverzekeraar te wisselen als de prijs of de kwaliteit verandert.
De onderzoekers constateren dat consumenten in de jaren 1996-2005 weinig bereid waren om voor premieverschillen van ziekenfonds te wisselen. Zelfs na 2003, toen de premies fors toenamen en de goedkopere ziekenfondsen opeens de duurdere ziekenfondsen werden, bleef het aantal overstappende verzekerden laag. Het onderzoek laat zien dat een gemiddeld ziekenfonds met een 10 euro hogere premie dan het marktgemiddelde ongeveer 2000 verzekerden zag vertrekken naar een ander ziekenfonds. Dit verlies aan verzekerden werd echter gecompenseerd door de 10 euro winst per verzekerde die het ziekenfonds maakte op de niet-overstappende verzekerden. Hoe minder de bereidheid van verzekerden is om te veranderen van verzekeraar, hoe aantrekkelijker het wordt voor een verzekeraar om zijn premie te verhogen.
Bereidheid tot wisselen van verzekeraar groot in nieuwe zorgstelsel
De onderzoekers tonen aan dat de bereidheid van verzekerden om te wisselen van verzekeraar niet stabiel is in de tijd. De Nederlandse verzekerde bleek na de invoering van het nieuwe zorgstelsel per 1 januari 2006 zeer gevoelig voor premieverschillen tussen verzekeraars. Door de hervorming en de massale aandacht in de verschillende media voor premieverschillen tussen zorgverzekeraars waren verzekerden zich blijkbaar veel bewuster van de mogelijkheden om over te stappen en uiteindelijk wisselde 18% van de populatie van zorgverzekeraar. Een belangrijke nieuwe mogelijkheid voor voormalig ziekenfondsverzekerden was om via een collectiviteit een zorgverzekering aan te schaffen. Waarschijnlijk zijn de meest prijsgevoelige consumenten overgestapt naar een goedkopere collectieve zorgverzekering. Het onderzoek laat zien dat een gemiddelde verzekeraar met een 10 euro hogere premie dan het marktgemiddelde ongeveer 27000 verzekerden zag vertrekken (ongeveer 13x zo hoog als in eerdere jaren op de ziekenfondsmarkt). Het lijkt er op dat verzekeraars een vooruitziende blik hebben gehad en dat ze deze toename in de bereidheid van verzekerden om te wisselen van zorgverzekeraar, zagen aankomen. Zorgverzekeraars hebben immers in 2006, via het zetten van lage premies, flinke verliezen geleden om maar zo veel mogelijk nieuwe verzekerden aan te trekken en zo weinig mogelijk eigen verzekerden te verliezen.
Het aantal overstappers in 2007 was met 4,4% beduidend lager dan in 2006. De bereidheid tot wisselen nam ook af ten opzichte van 2006; een gemiddelde verzekeraar met een 10 euro hogere premie dan het marktgemiddelde zag ongeveer 7000 verzekerden vertrekken. De afname van de bereidheid tot wisselen in 2007 heeft meerdere oorzaken. Zo is het aantal collectief verzekerden verdubbeld (van 28% in 2005 naar 53% in 2006) waardoor veel verzekerden al in een relatief goedkoop collectief contract zaten. Verder speelt ook een rol dat verzekerden mogelijk niet ieder jaar willen wisselen van verzekeraar omdat ze de transactiekosten te hoog vinden.
De analyse kent een aantal beperkingen. Door een gebrek aan gegevens was het bijvoorbeeld niet mogelijk om de premie van de aanvullende verzekering in de analyse te betrekken. Ook vereist een meer precieze meting van de bereidheid tot wisselen van verzekeraar dat er meer gegevens beschikbaar komen uit welke collectieve polissen (en tegen welke prijs) verzekerden kunnen kiezen.
Service van verzekeraars
Sinds 2006 kunnen consumenten bij hun keuze voor een zorgverzekeraar ook rekening houden met servicescores. Servicescores van verzekeraars worden jaarlijks bijgehouden en gepubliceerd op de website www.kiesbeter.nl. Het onderzoek toont aan dat consumenten in 2006 deze servicescores nog nauwelijks betrokken bij hun keuze van zorgverzekeraar, maar dat de servicescores in 2007 wel effect hebben gehad op het keuzegedrag van consumenten. Helaas ontbreken nog kwaliteitgegevens van de geleverde zorg. Als deze informatie beschikbaar komt, wordt het mogelijk dat verzekerden hun keuze voor een zorgverzekeraar heroverwegen, wat een extra impuls kan geven aan de bereidheid van verzekerden om te wisselen van zorgverzekeraar.
Contactpersonen
Deze studie presenteert een nieuwe methode voor het schatten van jaarlijkse prijselasticiteiten in de zorgverzekeringsmarkt.
Bij de nieuwe methode worden bilaterale prijselasticiteiten geschat waarbij het aantal overstappers tussen twee zorgverzekeraars niet alleen wordt gerelateerd aan hun premieverschil, maar ook aan het marktaandeel en de premie van de duurdere zorgverzekeraar. De nieuwe methode kan de variatie in de marktaandelendata beter verklaren dan de traditionele methoden.
In de ziekenfondsmarkt vinden we voor de periode 1996-2005 lage jaarlijkse negatieve korte-termijnprijselasticiteiten van tussen de 1 en 0. Veel verzekerden bleven trouw aan hun zorgverzekeraar en minder dan 5% van de populatie wisselde jaarlijks van zorgverzekeraar. Voor het jaar 2006 vinden we daarentegen een uitzonderlijke hoge prijselasticiteit van 7. Tijdens dit jaar van de stelselherziening switchte ongeveer 18% van de bevolking naar veelal goedkopere zorgverzekeraars. Naast sterke media- aandacht, speelde ook een belangrijke rol dat veel verzekerden met een individueel contract konden kiezen voor een goedkoper collectief contract.
Downloads
Auteurs
