Thema's

Om de invloed van beleid op de Nederlandse arbeidsmarkt beter te begrijpen én ten behoeve van de ramingen is het nodig werkgelegenheid en werkeloosheid te analyseren. Flexibilisering van de arbeidsmarkt, de werkgelegenheid en uittreding van ouderen en de onderkant van de arbeidsmarkt, zijn aandachtspunten maar ook regionale arbeidsmarktverschillen. De arbeidsmarkt heeft raakvlakken met veel andere onderzoeksterreinen. Bijvoorbeeld de relatie tussen de woningmarkt en de arbeidsmarkt, de relatie met de sociale zekerheid en belastingen.

Decentrale overheden spelen een belangrijke rol in het aanbod van publieke voorzieningen. Het programma Decentrale overheden doet onderzoek naar de financiering van decentrale overheden en hun rol in het aanbod van publieke voorzieningen, met in het bijzonder aandacht voor de decentralisaties in het sociaal domein.

Demografische veranderingen zijn van invloed op het functioneren van de economie en kunnen sociaaleconomische ongelijkheid in de hand werken. Vergrijzing stelt ons pensioensysteem op de proef en leidt tot een groter beslag op de gezondheidszorg. Nieuwkomers starten vanuit een achterstandspositie die langdurig kan doorwerken. Om dergelijke ontwikkelingen te blijven accommoderen, moeten collectieve arrangementen voor cruciale onderdelen van de economie, zoals onderwijs en arbeidsmarkt, voortdurend worden herijkt.

De immer voortschrijdende ICT-(r)evolutie raakt alle aspecten van de economie. Niet alleen verandert het economische landschap voortdurend door de inbedding van nieuwe ICT in tal van producten en diensten, ook de werking van markten kan er fundamenteel door worden beïnvloed. Daarmee veranderen tevens de positie en rol van de overheid.

Moderne economieën staan voor de uitdaging om kansen voor nieuwe economische groei te verbinden met de randvoorwaarden van duurzame economische ontwikkeling. Economische groei moet voortkomen uit productiviteitsstijging zonder een steeds groter beroep te doen op schaarse grondstoffen en het klimaat Dit vraagt om een energietransitie en een economische orde waarin productiefactoren intensiever worden hergebruikt.

De financiële sector vormt de smeerolie van de economie. Het programma Financiële Markten richt zich op ordeningsvraagstukken in deze sector, en op de invloed die de sector heeft op de reële economie. Het programma speelt in op actuele beleidsthema’s als concurrentie tussen financiële spelers, financiële kwetsbaarheden van huizenbezitters en verduurzaming van de woningvoorraad. De komende jaren gaan we extra aandacht besteden aan cycliciteit op de woningmarkt en overheidsbeleid op de markt van bedrijfsfinanciering.

Globalisering heeft de economische orde blijvend veranderd. Schaalvergroting, internationale productieketens, sterk mobiele productiefactoren en supra-nationale wet- en regelgeving zijn kenmerkend geworden voor moderne economieën. De invloed van deze globale ontwikkelingen pakt op stedelijk en regionaal niveau echter verschillend uit en heeft daarom gevolgen voor regionaal beleid en voor de mobiliteit van de belastinggrondslag.

Voor een open economie als de Nederlandse is de internationale omgeving van groot belang. De economische groei in Europa en de rest van de wereld heeft grote invloed op de ontwikkeling van de Nederlandse economie.

Met maatschappelijke kosten-batenanalyse (MKBA) kijkt het CPB of een beleidsmaatregel de maatschappelijke welvaart verhoogt. De MKBA is hiermee een informatie-instrument dat vanuit het perspectief van de maatschappij als geheel de voor- en nadelen van een beleidsmaatregel systematisch in beeld brengt en waardeert.

Economische ontwikkeling heeft invloed op onze leefomgeving. Verstedelijking, mobiliteit, maar ook de regionale spreiding van de functies wonen en werken, om maar een aantal voorbeelden te noemen, hebben gevolgen voor natuur en milieu of de leefbaarheid van stadswijken en het platteland.

Een belangrijke onderzoeksvraag waarop het CPB zich richt luidt: wat is de rol van de overheid om markten beter te laten werken? De overheid speelt in meer of mindere mate een rol in bijvoorbeeld de energiemarkt, de telecommarkt etc. Om de markten goed te laten functioneren voor de consument is het nodig dat de overheid weet op welke markten ze regulerend moet optreden en hoe die regulering eruitziet.

Internationale migratiestromen stellen het nationaal-economische absorptievermogen op de proef. Arbeidsmigratie werkt verschillend uit voor werknemers in uiteenlopende sectoren en regio’s. Asielmigratie vraagt om een intensief proces van integratie in de samenleving en op de arbeidsmarkt.

Kennis is één van de stuwende krachten achter economische groei en welvaart. Niet alleen voor de samenleving die zich steeds meer in de richting ´kenniseconomie´ gaat maar ook voor de individuen voor wie het opdoen en verder ontwikkelen van kennis en vaardigheden centraal staat om zich te kunnen ontplooien in onze maatschappij.

Het handelen van de overheid raakt iedereen in de Nederlandse samenleving. De overheidsuitgaven vormen circa de helft van het bruto binnenlands product (bbp) en de overheid financiert deze uitgaven grotendeels via belasting- en premieheffing.

Nederlanders worden steeds ouder. Dat is een teken van toegenomen welvaart, maar stelt de samenleving ook voor een aantal uitdagingen. Zonder aanpassingen zijn de collectieve voorzieningen niet houdbaar.

Productiviteit wordt ruim gedefinieerd, namelijk als maat voor een efficiënt gebruik van beschikbare productiefactoren. Hierbij wordt primair gekeken naar het nationale niveau, waarbij ingezoomd kan worden op specifieke bedrijfstakken. Er wordt zowel aandacht besteed aan structurele trends als aan conjuncturele variatie in de productiviteitsgroei. Het onderzoek van het CPB richt zich op de determinanten van de productiviteitsontwikkeling.

Een belangrijke taak van het CPB is het maken van prognoses voor de ontwikkeling van de Nederlandse economie op korte, middellange en lange termijn. De kortetermijnramingen hebben betrekking op het lopende en het volgende jaar. De middellange termijn is 4 à 5 jaar (1 kabinetsperiode) en de lange termijn beslaat 20 à 40 jaar en soms nog meer.

Het CPB rekent in verkiezingstijd verkiezingsprogramma's en in formatieperioden regeerakkoorden en tegenbegrotingen door. Zo helpt het CPB politieke partijen bij het in kaart brengen van de effecten van hun plannen. Vooral de 'koopkrachtplaatjes', de effecten van plannen op de koopkracht van burgers, krijgen veel aandacht.

De werkloosheidsuitkering, de arbeidsongeschiktheidsverzekering, de bijstand en de AOW, Nederland is een welvaartsstaat en zeker vanuit een financieel perspectief een belangrijke verantwoordelijkheid van de rijksoverheid. Van belang voor de welvaartsstaat is niet alleen de sociale zekerheid maar ook de inkomensverdeling van de bevolking. Ons onderzoek richt zich op de economische aspecten van de welvaartsstaat, bijvoorbeeld belastingen, arbeidsmarkt en koopkracht.

Hervorming van het zorgstelsel is o.a. het gevolg van de stijgende kosten en de vergrijzing. Hiervoor zijn oplossingen nodig want hoe kan Nederland een kwalitatief goede en toegankelijke zorg leveren tegen aanvaardbare kosten? Het gaat daarbij om zorg binnen het kader van de Zorgverzekeringswet (Zvw). Het onderzoeksperspectief richt zich onder andere op de concurrentie tussen zorgaanbieders, de rol van zorgverzekeraars, de houdbaarheid van het zorgstelsel op lange termijn en de manier waarop de langdurige zorg is georganiseerd.