Spelen met Saffier

Lees de publicatie "Wat willen die lui" van Bas Haring.

Uiteraard was er empirie om een model aan te toetsen, maar voor macro-economische modellen lag daar de eerste moeilijkheid. Het aantal waarnemingen is veelal beperkt (hoeveel crises hebben we eigenlijk meegemaakt?). Daarnaast  is het knap lastig om oorzaak en gevolg te onderscheiden en zo de juiste omvang van economische relaties te kunnen schatten. Laat staan dat het gemakkelijk is om menselijk gedrag te voorspellen. Wat best onhandig is als dit gedrag wel de basis vormt onder de meer gestileerde economische wetmatigheden. 

Inmiddels ben ik meer vertrouwd met macro-modellering, alsook met het macro-model Saffier 3.0 dat een cruciale rol vervult in onze ramingen en doorrekeningen van de financieel-economische effecten van overheidsbeleid. Mijn eerste kennismaking bleek een straffe weergave van de realiteit van macro-modellering. Saffier 3.0 past in een lange traditie van CPB-modellen waar verschillende macro-economische gedrags- en boekhoudkundige vergelijkingen aan ten grondslag liggen. Ieder model is een vereenvoudiging van de werkelijkheid en daarbij is de toekomst inherent onzeker. Uitleg over hoe een model werkt, wat het wel en niet kan en in welke omstandigheden en met welke onzekerheden uitkomsten zijn omgeven, is dan ook van groot belang. 

Onzekerheid

We communiceren over Saffier 3.0 en bijbehorende onzekerheden op veel manieren, bijvoorbeeld via modeldocumentatie, met fancharts (onzekerheidsmarges) rondom de uitkomsten, door scenario’s te presenteren, door nieuw onderzoek te doen en voortschrijdend inzicht te verwerken. Zo schreven we recent over begrotingsmultipliers en onderzoeken we of we Saffier 3.0 kunnen uitbreiden met niet-lineariteiten om deze inzichten in het model een plek te geven. 

Vandaag is de webtool Saffier 3.0 hieraan toegevoegd. Deze interactieve tool stelt de gebruiker in staat zelf met een versie van het model aan de slag te gaan. Zo kan de gebruiker zien wat er gebeurt als de overheid de komende kabinetsperiode 1% van het bbp bezuinigt of als de wereldhandel ineens met een 0,5% bbp aantrekt. Gegeven de impulsen legt de tool uit welke modelmechanismen een rol spelen. De  tool toont een tabel en een figuur met uitkomstvariabelen zoals het bbp, de werkloosheid en de overheidsschuld over een periode van tien jaar. Onderlinge afhankelijkheden en hun omvang worden op deze manier in beeld gebracht. Onderaan deze webpagina een voorbeeld. 

Ik haast me te benadrukken dat  de tool niet geschikt is om verkiezingsprogramma’s mee door te rekenen of een volledige raming te maken. De gebruiker kan maximaal twee impulsen tegelijkertijd geven. Bovendien mogen deze impulsen maximaal 1% van het bbp zijn. De tool  is net als Saffier 3.0 zelf met name geschikt voor beperkte variaties. Bij grotere impulsen denken experts mee over de effecten en sturen zij indien nodig het model bij om beter aan te sluiten bij de verwachte uitkomsten. In die gevallen gaat het macro-economische model over in zijn rol als boekhoudkundige tool die ervoor zorgt dat consumptie, investeringen, bbp en werkgelegenheid net als alle variabelen consistent met elkaar samenhangen. 

Rol van expert

De rol van de experts bij ramingen en doorrekeningen van beleid is niet te onderschatten. Stel het kabinet zet in op een flinke vergroting van de overheidsuitgaven in de zorg. Dat leidt tot meer vraag naar zorg en vervolgens tot een toename van de werkgelegenheid in die sector. In een krappe arbeidsmarkt is het echter een stuk lastiger deze werknemers te vinden dan in een ruimere arbeidsmarkt. Als de impuls heel groot is, gaan de lineaire mechanismen in het model niet langer op en zal de expert bijsturen. 

Dezelfde experts hebben de nieuwe webtool getest en en dat deden ze met kinderlijk enthousiasme of beter met de grondige blik van de onderzoeker: nieuwsgierig, enthousiast en met de vraag: kan de tool ook stuk? Te veel impulsen zijn gegeven, te grote impulsen zijn ingevoerd, plaatjes aangepast, rare intervallen opgegeven, je kunt het zo gek niet bedenken. De tool heeft zijn vuurdoop gehad en ziet vandaag het licht. Ga spelen met Saffier en leer vooral de basis onder het macro-economische model Saffier 3.0 kennen,  de webtool Saffier is gratis te gebruiken.

Debby Lanser